Zelfs in onze overgedigitaliseerde tijden, duurt het blijkbaar soms nog jaren vooraleer een muzikant zijn werkzaamheden aan de buitenwereld gepresenteerd krijgt. Neem nu deze Oezbeekse zangeres, die in heel Centraal-Azië bekend is als bewaarster van de klassieke maqom (wij lezen her en der ook “maqam”), zowat het adoptiekind van de Griekse en Byzantijnse verhalende zang. Je moet weten dat Oezbekistan, vanwege zijn ligging, sowieso onder allerlei invloeden staat: volkeren, tradities, culturen, alles kwam van oudsher al dan niet gewild, samen in dat gedeelte van Azië en, zoals we intussen wel weten: de Mens / Zanger / Muzikant deed daar wat mee en vermengde verschillende vormen totdat de mengvorm bruikbaar was om de traditie een nieuwe wending te geven en dus door te kunnen geven aan alweer een generatie.

In dat soort setting opereert de zangeres Munojat Yulchieva, nu in haar mid-zestiger jaren, al sinds haar mezzo-sopraanstem ontdekt werd en zij zich ging toeleggen op het verspreiden van de maqom. Die bestaat, zoals we elders al leerden, vaak uit vrij lange suites -deze plaat bevat er elf, die samen afklokken op ruim 77 minuten), waarin, niet zelden op enigszins moraliserende wijze, “de dingen des levens” in liederen omgezet worden en die muzikale schilderijen passen perfect in wat we ons hier kunnen voorstellen bij Aziarische folkmuziek. De toonladders verschillen van de onze, de instrumenten zijn heel vaak relatief eenvoudige snaarinstrumenten en een arsenaal aan percussie, waarmee telkens weer een sfeer gecreëerd wordt, die hoort aan te sluiten bij de thematiek van het lied.

Yulchieva leerde het vak aan het conservatorium van Tasjkent, onder de bezieling en de leiding van dé man die voor onze generatie, de Oezbeekse muziek op de kaart zetten, Shavkat Mirzaev, die, geokt en gemazeld als hij is door de folktraditie, inclusief de Sufi-muziek, meteen iets bijzonders hoorde in de stem van Munojat: hij stuurde haar richting de wat vergeten, maar klassieke en traditionele shashmaqom, waarmee hij haar meteen probeerde weg te houden van de trouwpartijen en dergelijke, waar de meeste zangers in Oezbekistan de kost verdienen. Dat hield in dat bijzondere technieken als neus- en keelzang tot de opleiding behoorden, maar wel gecombineerd werden met wat we “Westerse” zangwijzen zouden kunnen noemen. Die veelzijdige opleiding leverde kennelijk resultaat op, want vandaag staat Yulchieva helemaal vooraan in de rij van zangeressen uit Centraal-Azië, die je absoluut gehoord moet hebben end at kan dus middels deze fraaie plaat.

Elf nummers, zoals al gezegd, die opgenomen werden tussen 2006 en 2011, met de zangeres telkens in de hoofdrol bij diverse begeleidingsbands. Het repertoire is veelaal traditioneel, maar er staan ook drie composities op van de hand van Mirzaev, speciaal voor zijn favoriete pupil geschreven en, al is dit misschien niet meteen toegankelijk voor iets minder geoefende oren, je kunt er onmogelijk omheen, dat dit vocale kunst van torenhoog niveau is. Een paar van de traditionals (“Kim Desun”, Sarahbori Dugoh”…) herken je en de instrumenten zijn je ook niet helemaal onbekend: tanbur, qanun, ney, doira…dat kom je wel eens vaker tegen, maar het zijn slechts weliswaar belangrijke, onderdelen van een ronduit briljante totaalklank. Yulchieva, waarover ik nooit eerder wat hoorde komt meteen langs de heel grote poort mijn muzikale wereld binnen: geweldige zangeres, die zelfs de klank van een aan gestreken lucifer tot muziek kan verheffen. Absoluut te ontdekken, want dit is zonder meer een parel van een plaat !

(Dani Heyvaert)